የቲዚፖሪ ጫካ - እስራኤል በታልሙዲክ ጊዜ

በዓለም ዙሪያ ካሉ የ ኬኬኤል-ጄኤንኤፍ ወዳጆች ባደረጉት አስተዋፅዖ የቲዚፖሪ ጫካዎች ታድሰው የተገነቡ ናቸው።

ሆርቫት ኡሻ

በባር ኮችባ አመጽ (132-135 እዘአ) ወደ ገሊላ ከተዛወረ በኋላ ኡሻ የሳንሄድሪን የመጀመሪያው ቋሚ መቀመጫ ነበረች። የቀሩት ሊቃውንት ሳንሄድሪንን ለማደስ የተሰበሰቡት እና የኡሻ ስርአቶች የተቀረፀው እዚ ነው። የሳንሄድሪን ሸንጎ ወደ ገሊላ ስላደረገው ጉዞ ጌማራ እንዲህ ይላል፡- “ሳንሄድሪን ከኢየሩሳሌም ወደ ያቭነህ፣ ከያቭነህ ወደ ኡሻ፣ ከኡሻ ወደ ሸፋራም፣ ከሸፋራም ወደ ቤተ ሸዓሪም፣ እና ከቤትሼዓሪም ወደ ሲጶሪ፣ እና ከዚፖሪ እስከ ጢባርያስ ተማርኮ ነበር፤” (ባቢሎንያ ታልሙድ፣ ሮሽ ሃሻና፣ 31 ሀ-ለ)።

ቦታው የሚገኘው በኪርያት አታ ጫካ ውስጥ ካለው የመዝናኛ ቦታ ደቡባዊ ጫፍ ነው።

የሻባት ድንጋይ እና ረቢ ይሁዳ ቤን ባቫ

ከሆርቫት ኡሻ በቅርብ ርቀት ላይ በሚገኘው የቂርያት አታ ጫካ ሰሜናዊ ጫፍ ላይ የሚገኘው የሻባት ድንጋይ (እንኳን ሀሻባት) በግሪክ ቋንቋ አስራ ሁለት ፊደላት የያዘ ድንጋይ ሲሆን በዚህ ላይ አንዳንዶች ሻባት የሚለውን ቃል የተረዱበት ነው። የኡሻን ተሁም ሻባትን ወሰን (ማለትም አንድ ሰው በሻባት ወይም በሃይማኖታዊ በዓላት ላይ ከማህበረሰቡ ውጭ መሳተፍ የሌለበት ነጥብ) ወሰን ያመላከተ ይመስላል። ከሻባብ ድንጋይ ብዙም ሳይርቅ የረቢ ይሁዳ ቤን ባቫ የቀብር ቦታ የተገለጸበት ዋሻ ነው። ይህን ማድረግ የተከለከለ ቢሆንም ተማሪዎቹን ረቢ አድርጎ በመሾሙ በሮማውያን ገዢዎች ተገደለ። እነዚህ ከረጅም ጊዜ በፊት የተደረጉ ሹማምንቶች በአቅራቢያው ባለው ሶሜክህ መጋጠሚያ ስም ይታወሳሉ (የዕብራይስጡ ሥር s-m-kh ሂሚክ የሚለው ግስ ነው፣ ትርጉሙም “መሾም” ማለት ነው።)

ኢኖት ቲዚፖሪ

በናሃል ትዚፖሪ ውስጥ ትልቁ እና በጣም አስፈላጊው የሆነው አይኖት ቲዚፖሪ ("Tzippori Springs") ዓመቱን ሙሉ በውሃ ይፈስሳል። ከትዚፖሪ አርኪኦሎጂካል ቦታ በስተደቡብ ሁለት ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ ይገኛሉ። ወደ ሞሻቭ ቲዚፖሪ የሚወስደው መንገድ እና ብሔራዊ ፓርኩ በሸፈነው እና በተጠበቀው ምንጭ ህንፃ አጠገብ ያልፋል። የታሪክ መዛግብት እንደሚያስረዱት፣ የምንጭዎቹ አካባቢ በ1187 የሂቲን ጦርነት ለመውጋት ከመነሳቱ በፊት የመስቀል ጦር ሰራዊት የተሰበሰበበት ቦታ ነበር።

ኢኖት ይፍታሄል (ይፍታሄል ምንጭ)

የቤት ኔቶፋን ሸለቆ ፍሳሽ ማስወግጃ የሆነው ናሃል ይፍታሄል (“ይፍታሄል ወንዝ”) በባንኮቹ በሚገኙ የውሁ ውስጥ እጽዋት ሀብት ታዋቂ ነው እነዚህን (የብር ፖፕላር፣ ሀምራዊ ሎሴስትሪፍ( ሊይትረም ሳሊካሪያ) ፣ የተቀደ ቁጥቋጦ፣የሚያለቅሲ ኣህያ፣ እንጆሪ) ዛፎች ይጨምራል።
እነዚህ ምንጮች ከናሃል ቲዚፖሪ ጋር ወደ መሰብሰቢያ ቦታ ቅርብ ሆነው ይወጣሉ።

ኢን ዪቪካ

በአካባቢው ራስ ኢል-ኢን ወይም ራስ ኢን-ናባ እየተባለ የሚጠራው የይቭካ ምንጭ፣ ሁለት የአረብኛ አገላለጾች “የምንጩ ራስ” ማለት ሲሆን ዓመቱን ሙሉ በውሃ ይፈስሳል። በዕብራይስጥ ደግሞ ማያን ሃሱሲም በመባልም ይታወቃል፣ ማለትም፣ “የፈረስ ምንጭ”፣ ፈረሶችን እና መንጋዎችን ለማጠብ ቀደም ሲል ጥቅም ላይ ስለዋለ የሚጠቀሙበት ነዉ። የፀደይ መዋኛ ገንዳው በሮማውያን ዘመን ነው እና የጥንት ግድግዳዎች ቅሪቶች በጠርዙ ላይ ሲወጡ ይታያሉ፡፡ በ 20 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ገንዳው ተስተካክሏል ፣ እናም የቀርሜሎስ መነኮሳት የውሃውን ደረጃ ከፍ ለማድረግ ግድግዳ ሠሩ እናም በውሃ ቦይ እንዲሸከም እና የዱቄት ወፍጮቸውን እንዲነዱ ያደርጋል። ቀደም ባሉት ጊዜያት እነዚህ የወንዞች ውሃዎች ብዙ ቁጥር ያላቸውን ወፍጮዎች ያንቀሳቅሱ ነበር፣ አሁንም አፅማቸው በዳርቻው ላይ ተበታትኖ ይታያል፡፡ በተለይ ሁለት አስደናቂ ወፍጮዎች፣ የመነኮሳት ሚል (ታህናት ሃኔዚሪም) እና አሊል ሚል (ታህናት ጊቭአት አሊል) ተራራ በምዕራባዊው የወንዙ ክፍል ላይ ሊታዩ ይችላሉ።

የመነኮሳቱ ወፍጮ

ሕንፃው በጥሩ ሁኔታ የተጠበቀው የመነኮሳት ወፍጮ እስከ 20 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ድረስ ሲሠራበት የቀጠለው የቀርሜሎስ ገዳም ነው። ወፍጮውን የገፋው ውሃ ከዓይን ይቭካ ምንጭ ወደ ምስራቅ ሁለት ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ ባለው የውሃ ቱቦ ተጭኗል። ሲደርስ ጉልበቱን ለማሰባሰብ እና ፍሰቱን ለማጠናከር በተዘጋጀው ፈንገስ ከህንጻው ጣሪያ ላይ ወደ መንኮራኩሮቹ ቀዘፋዎች ይወርዳል፡፡ ወፍጮው ሁለት ፎቆች አሉት፤ እያንዳንዳቸው ሁለት የመፍጨት ስርዓቶችን ይይዛሉ፤ ማለትም ሁለት የፓድልድ ጎማዎች እና ሁለት የወፍጮዎች ስብስቦች ማለት ነዉ፡፡ ዛሬ ሕንፃው እንደ ሬስቶራንት እና የእንግዳ ማረፊያ ሆኖ ያገለግላል፤ አስቀድመዉ ቦታ ማስያዝ ይኖርብዎታል፡፡

አሊል ሚል ተራራ (ማርፉቃ)

የማርፉቃ ወይም ተራራ አሊል ሚል ከኦቶማን ዘመን ጀምሮ የኖረ ነው። በውሃ የሚንቀሳቀስ ትቦ ያለው ወፍጮ ሲሆን ከመነኮሳት ወፍጮ በስተ ምዕራብ 1,200 ሜትር ርቀት ላይ ይገኛል። የሕንፃው መሠረቶች በመስቀል ጦርነት እና በማምሉክ ጊዜያት በቦታው ላይ ይሠራ የነበረውን የስኳር ወፍጮ የአርኪኦሎጂ ቅሪት ያሳያሉ።

ተራራ አሊል ሜንደር

በቲዚፖሪ ወንዝ ጠመዝማዛ እና ኩርባ መካከል ይህ የውሃ መንገድ በአሊል ተራራ በስተሰሜን በኩል ይሠራል ፣ ወደ ደቡብ ባለው ገደል ላይ ወደ ገደል ይወጣል ፣ በውበቱ ተለይቶ ይታወቃል። የጂኦሎጂካል አስተያየቶች በወንዙ ውስጥ ስላለው ልዩ መታጠፊያ ማብራሪያ የተከፋፈሉ ናቸው፤ ነገር ግን በተለምዶ ተቀባይነት ያለው ማብራሪያ የቲዚፖሪ ወንዝ አንድ ጊዜ በቀጥታ ወደ ምዕራብ ይፈስ ነበር፤ ይህም ከላይ ያለው ተዳፋት ወደታች ወድቆ የወንዙን ወለል እስኪገድብ ድረስ ነው፡፡ ከጥበቃው በስተጀርባ ያለው የተትረፈረፈ ውሃ ሃይቅ እስኪፈጠር ድረስ ተከማችቶ በመጨረሻ ወደ ሰሜን መውጣቱን አስገድዶ ዛሬ የምናውቀውን የወንዝ ወለል ፈጠረ የሚል ነዉ።

የሶሌሊም መዝናኛ ስፍራ

ይህ የመንገድ ዳር የመዝናኛ ቦታ የተፈጠረው በ ኬኬኤል-ጄኤንኤፍ ከሃሞቪል መስቀለኛ መንገድ በስተደቡብ 500 ሜትሮች ይርቃል፣ በመንገድ ቁጥር 77 ከእንጨት ጠረጴዛዎች ጋር ለአካል ጉዳተኞች ተደራሽ የሆነ የሽርሽር ቦታ፣ ባዮሎጂካል መጸዳጃ ቤቶች፣ የባኞ ቤት እና የባርበኪው መገልገያዎች አሉት፡፡ በኦክ ዛፎች እና በለመለመ እፅዋት የተከበበ ፀጥ ያለ ቦታ ነዉ፤ ይህ ቦታ ለእረፍት ለማቆም በጣም ጥሩ ቦታ ነው ፣ ምክንያቱም ተሽከርካሪ ወንበር ተደራሽ እና ለሽርሽር ተስማሚ ፣ ወይም አስደሳች የተፈጥሮ የእግር ጉዞ ያለዉ ነው።

የቲዚፖሪ ወንዝ የእግር መንገድ

ይህ ማራኪ መንገድ በመጨረሻ (ወይም መጀመሪያ ላይ፣ ከየትኛው አቅጣጫ እንደምንመጣ)፣ ኬኬኤል-ጄኤንኤፍ ሌላ የሚያምር የእንጨት የእግር ጉዞ አቅርቧል - የቲዚፖሪ ወንዝ የእግር መንገድ ፣ በኪቡትዝ ሃሶሌሊም አቅራቢያ ለአንድ ኪሎ ሜትሮች የሚዘልቅ ነው። ጥርጊያው የተነጠፈው፣ለእግረኛ እና ለሳይክል ነጂዎች ተስማሚ የሆነ፣ ወደ ጫካው ውስጥ ዘልቆ የሚገባ ሲሆን ለጎብኚዎች የተረጋጋ አረንጓዴ የደን ተሞክሮ ይሰጣል። ኬኬኤል-ጄኤንኤፍ የመንቀሳቀስ ውስንነት ላላቸው ሰዎች ሙሉ በሙሉ ተደራሽ ለማድረግ በሚያስችል መንገድ ዱካውን ገንብቷል።

መንገዱ በታቦር ኦክ ጫካ ውስጥ በሾላ ጫካ ላይ ከመጠምዘዙ በፊት ይጀምራል። በመንገዳችን ላይ የሮማውያን መንገድ ቅሪትን፣ ጥንታዊ የእርሻ መሳሪያዎችን፣ ዋሻን እና ሌሎችንም እናገኛለን። ወደ ተሽከርካሪያችን ለመመለስ፣ በተዘረጋው መንገድ ላይ በእግር ተመልሰን መሄድ ወይም ጫካውን የከበበውን ነጭ የጠጠር መንገድ መከተል እንችላለን። ሌላው አማራጭ በሁለተኛው ቤተመቅደስ ዘመን እና በሮማውያን የግዛት ዘመን በጣም አስፈላጊ ከሆነው የገሊላ ከተማ ከትዚፖሪ በቅርብ ርቀት ላይ ከምትገኘው ከሺምሺት የእግር ጉዞ መጀመር ነው። የሳንሄድሪን ሸንጎ ወደዚህ ተንቀሳቀሰ። በቲዚፖሪ የተካሄዱት የአርኪኦሎጂ ቁፋሮዎች ብዙ ቁሳቁሶችን አግኝተዋል፡- ምኩራብ፣ ቲያትር ቤት፣ የዚፖሪ ጠቢባን መቃብር፣ የረቢ ይሁዳ ሃናሲ መቃብር፣ አስደናቂ የውሃ ስራዎች እና የሮማውያን ቪላዎች በጥሩ ሞዛይክ ወለል ላይ ተገኝተዋል። የትዚፖሪ ቦታ አሁን ብሔራዊ ፓርክ ነው እና የመግቢያ ክፍያ አለዉ፡፡